Bəlkə də hər insan müəllim,
pedaqoq olmaq gücünə malikdir. Ancaq hər pedaqoq tələbələrinin sevgisini,
məhəbbətini qazana bilmir. Müsahibim əməkdar artist, Mədəniyyət və İncəsənət
Universitetinin "Səhnə danışığı” kafedrasının dosenti Mahirə Yaqubovanın bəxti
bu baxımdan çox gətirib.
Bu gün teatr, kino aləmində
adlı, sanlı sənət adamları bizimlə söhbətində onlara dərs deyən Mahirə xanımı hər
dəfə xatırlayırlar. Bir çoxları sənətə gəldikləri üçün və bu sənəti sevdikləri
üçün məhz ona təşəkkürlərini bildirirlər.
Biz də Mahirə xanımla görüşüb,
onunla söhbət etmək qərarına gəldik. Mahirə Yaqubova 1979-cu ildən bu günə kimi
Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində müəllim, baş müəllim, son illər isə dosent
vəzifəsində çalışır. Bir çox elmi məqalələrin, metodiki göstərişlərin,
dərsliklərlə bağlı proqramların müəllifidir. Mahirə xanım elmi-pedaqoji
fəaliyyəti ilə yanaşı, həm də 20 ildən çoxdur ki, Bakı Bələdiyyə teatrının
aparıcı aktrisalarındandır. Teatrın repertuarında olan dəyərli tamaşalarda baş
rollarda çıxış edib. Ölməz C.Məmmədquluzadənin "Ölülər” əsərində Kərbəlayi
Fatma, A.Məmmədovun "Dəli Domrul” pyesində Domrulun anası, Sofoklun "Elektra”
faciəsində Korifey, N.Hikmətin "Demokl qılıncı” pyesində Karın arvadı, "Unutqanlıq
qorxunc bəladır” kompozisiyasında şəhid anası, A.Babayevin "Oğul” tamaşasında
Səriyyə, Ə.Nesinin "Tənha Qadınlar” pyesində Diha bəyim, C.Cabbarlının "Dönüş”
tamaşasında Asya və s. obrazları böyük ustalıqla canlandırıb. Anarın "Ötən ilin
son gecəsi” televiziya tamaşasında Leyla, S.Dağlının iki hissəli "Sabiqlər”
tamaşasında Xanım rollarının ifaçısı olub. Bir neçə bədii filmdə çəkilib. "De
ki, məni sevirsən!” filmində Rəfiqə, "Ünvansız Qız”da Qaçqın qadın, "Əlvida”
filmində Solmaz, "Yalan”da Xəzinədar qadın obrazlarını yaradıb.
İlk film təcrübəsi isə 1977-ci
ildə çəkildiyi "De ki, məni sevirsən!” adlı tammetrajlı bədii film olub. O
illəri xatırlayan Mahirə xanım deyir ki, həmin filmdə heç bir sözü yox imiş,
filmi çəkərkən rejissor kameradan onun simasını görüb və həmin an Rəfiqə
obrazı üçün sözlər yazılıb.
Mahirə xanımla söhbətimizə onun
tələbələri haqqında fikirləri ilə başladıq. Tələbələrinə olan sevgisi onun
gözlərindən də sezilirdi.
– Mahirə xanım, tələbələrin sevimli müəlliməsi olmaq necə bir hissdir?
– Çox gözəl. Tələbə ilə
müəllim hər şeydən əvvəl dost olmalıdır. 39 ildir ki, İncəsənət Universitetində
müəllim olaraq çalışıram və hər tələbəmdən nələrisə öyrənirəm.
– 39 il bundan əvvəlki Mahirə xanımla indiki Mahirə müəllimə arasında
nə kimi fərqlər var?
– O vaxtdan indiyə çox şeylər
dəyişib. 39 il bundan əvvəl arıq, cılız, ürkək bir qız idim. İlk dəfə müəllim
olaraq auditoriyaya daxil olanda gördüm ki, müəllimin stolunun qabağında kök,
hündürboy bir qadın əyləşib. Onu görəndə sanki otaq başıma fırlandı. Dərsdən
çıxıb, başqa otağa girdim və məni ağlamaq tutdu. İçimdə bir qorxu var idi.
Ancaq indi elə deyiləm. Tələbələrimi çox
istəyirəm, onların daxili dünyalarından xəbərdaram. Tələbələrimə övlad gözü ilə
baxıram, hətta elə olur ki, analarına demədiyi problemlərini mənimlə bölüşürlər.
Bu da inamdan irəli gəlir. 10 il bundan əvvəlki tələbələrim bu gün də məni axtarır.
Onlarla görüşürük, saatlarla söhbət edirik, ötən günləri xatırlayırıq.
Tələbələrimin hər birini yüksək qiymətləndirirəm və onlardan çox şey öyrənirəm.
Onlar həyatı başqa cür dərk edirlər. Kənardan baxanda tələbələrin düşüncələri
bir qədər fərqli təsir edirdi mənə, ancaq onlarla söhbət edəndə, onların dünyasına qonaq olanda, həyata onların gözü
ilə baxanda görürəm ki, bəzən belə də düşünmək lazımdır. Bu zaman həyat mənə başqa
cür görünür. İnsanın yaşam enerjisi, sevgisi artır.
– Bu gün tələbələriniz ölkənin nüfuzlu teatrlarında çalışır, hətta onların
arasında xalq, əməkdar artistlər də az deyil. Sizin yetirmələrinizin nüfuzlu, sayılıb-seçilən
sənətkar olmasını görmək müəllim olaraq sizə hansı hissləri aşılayır?
– Fəxr edirəm onlarla. Elələri
var ki, artıq həyatda yoxdur. Mən Məmmədbağır Bağırzadə, Səxavət Məmmədov üçün
çox darıxıram. Məmədbağır mənim dərs dediyim kursun sinif nümayəndəsi olub. Dərsinə
gecikməyən, çalışqan bir tələbə idi. Mən onları unuda bilmirəm (Gözləri dolur). Onlar çox yüksək
mədəniyyətə malik insanlar idilər. Səxavətin kövrək baxışları vardı. Allaha
qurban olum. Onlar öləsi insan deyildilər...
Universitetdən əlavə, Musiqili
Teatrın aktyorları üçün müqavilə əsasında dərs deyirdim. O dövrdə teatrlarla
yaradıcı müqavilələr bağlanırdı. Bu gün teatrlarda yetişən bir çox tanınmış
xalq və əməkdar artistlərə də dərs demişəm.
– Bəs bu günün tələbələri?
– İndiki gənclər də çox ümidvericidirlər.
Misal üçün mənim 3-cü kurs tələbələrim var, orada 7 oğlan təhsil alır. İnandırım sizi ki,
onların 7-si də nüfuzlu aktyorlardan geri qalmır. Bu yaxınlarda C.Cabbarlının "Almaz”
pyesindən 1 hissə tamaşa hazırladılar. Tamaşa o qədər gözəl alınmışdı ki, biz
onların istedadlarına heyran qaldıq. Nə yalan deyim, onların gələcəyi üçün çox
narahatam. Onlar özlərinə yol aça biləcəklərmi? Bunu bilmirəm. İstəmirəm yoxa çıxsınlar.
– Mahirə xanım, pedaqoqluqdan əlavə, siz həm də bizim səhnəmizin
sevilən aktrisalarındansınız. 20 ildir ki, Bakı Bələdiyyə
Teatrında maraqlı obrazların yaradıcısınız. Bu teatr sizə nələr qazandırdı?
– Bələdiyyə teatrı mənə çox
doğma bir məkandır. Bəlkə də mənim ixtisasım, bu sahə ilə bağlıdır deyə, teatrı,
səhnəni çox sevirəm. "Dram kino” aktyorluğunu fərqlənmə diplomu ilə
bitirmişəm. O zaman Universiteti qırmızı
diplomla bitirmək heç də asan məsələ deyildi.
Teatr mənə çox şey qazandırdı.
Teatra gedəndən sonra burda tamam öz iş strukturumu dəyişdirdim. Tələbələrlə
daha ətraflı və fərqli şəkildə işləməyə başladım.
– Teatrı sevsəniz də universiteti bitirən kimi aktrisa işləmədiniz. Səbəb
nə idi?
– Universiteti bitirəndə
deyirdim ki, yer göylə birləşsə də aktrisa olacam. Ancaq qismət elə gətirdi ki,
universiteti bitirən kimi ailə qurdum. Və yalnız övladlarım böyüyəndən sonra teatra
gedə bildim. Sağ olsun, teatrımızın direktoru, xalq artisti Amaliya Pənahova
məni yaxşı qəbul etdi. Teatra gedən kimi mənə repertuarda olan tamaşalarda maraqlı
rollar həvalə edildi.
– Bu illər ərzində niyə başqa teatrlara getmədiniz?
– Əslində teatrda işləməyi
tələbə yaşlarımdan qətiləşdirmişdim. Ancaq ana olduqdan sonra müəyyən qədər yol
qət etmişdim və bu xüsusda daha dərindən fikirləşə bilirdim. Mənə iki teatr
məsləhət görüldü. Hər ikisi barədə
düşündüm və dedim ki, onlardan biri bataqlıdır. Ora getsəm bataram. Bəlkə də
yeniyetmə olsaydım düşünmədən gedərdim. Ancaq Bələdiyyə Teatrının rəhbəri xanımdır. Həm də Amaliya xanımın
pərəstişkarı idim. Onunla görüşdük, söhbət etdik. Orada işləmək qərarına
gəldim. Çox şükür, indi hər şey qaydasındadır. Bizə mane olan əsas məsələ
binamızın şəraitsizliyidir. Teatrda yaradıcı mühit var. İstedadlı gənclərimiz
var ki, bu gün yerli telekanallarda nümayiş olunan serialların çoxunda bizim
gənclər iştirak edir.
– Serillardan söhbət düşmüşkən, niyə çəkilən serial və filmlərdə sizi
görmürük?
– Çəkilirəm. Misal üçün, axırıncı
dəfə Rövşən İsaxın rejissorluğu ilə "Sonuncu fəsil”də çəkildim.
– Bu gün film və serial çəkənlərin, eyni zamanda, çəkilənlərin çoxu
sizin tələbələrinizdir. Bu baxımdan, sizə çəkilmək heç də çətin olmamalıdır.
– Mən
başqa rejissorlarla işləyə bilmərəm. Yayda bir seriala dəvət aldım. Gedib
çəkiliş prosesinin şəraitinə, yaradıcı insanların mühitinə baxdım. Rejissor assistentinin
aktyorlara qarşı kobud davranmağını bəyənmədim. Bundan əlavə, sentyabrdan hər
gün dərsim olduğu üçün mənim rejimimə uyğun gəlmədi. Serial çəkilişləri elədir
ki, hər gün çəkiliş məkanına getmək şərtdir. Heç zaman pul dalınca qaçan olmamışam.
Bəlkə də həqiqətən özümü serial və kino aləmində görsəydim, gedərdim. Pula
ehtiyacım yoxdur məsələsi də deyil. Pul hər kəsə lazımdır. Amma aktyorun özünə
olan hörməti əsasdır.
– Bu sənəti seçdiyiniz üçün geriyə baxanda nə zamansa peşmanlıq hissi keçirmisizmi?
– Heç vaxt. Əvvəl düşünürdüm
ki, gərək elə universiteti bitirən kimi teatra gedərdim. İndi isə fikirləşirəm
ki, yox elə aktrisalar var universiteti bitirən kimi teatra getdilər, məşhur
oldular, ancaq ailələrinə baxanda o qədər də xoşbəxt deyillər. Mən həyatımdan
narazı deyiləm. Bəlkə də universitetdə işləməsəydim, mənə pis təsir edərdi. Biz
burada hər il müəllim kimi yaradıcı layihələr düzənləyirik. Tədbirlər keçirir
və tədbirlərdə iştirak edirik. Sənətin içində olduğum üçün özümü bu sahədən kənar
hesab etmirəm.
– Bu gün bizi narahat edən əsas məsələlərdən biri də filmlərin
dublyaj məsələsidir. Televiziyalarımızda dublyaj olunan filmlər sizi qane edir?
– Özüm də zamanında bir neçə filmin dublyajında iştirak etmişəm. Dublyaj çox
ağır işdir. Bu sahədə çalışanlar çoxdur, artıq püxtələşirlər. Dublyaja gənclər cəlb
olunmalı, yeni nəsil yetişməlidir.
– Bəs tamaşaçı kimi necə, həmin filmləri bəyənirsinizmi?
– Həmin
filmləri izlədikdə çox böyük nöqsanların şahidinə çevrilirik. Bir dəfə
uşaqlarımızdan birini görəndə dedim ki, sən axı bizim universiteti bitirmisən,
niyə vurğuları səhv vurursan, qaydaları pozursan, orfoepik qaydalara əməl
etmirsən?! O studiyada nəsə səhv səsləndiriləndə sən onu düzəltməlisən.
Tələbələrim deyirlər ki, biz başa düşürük ki, harada səhvlər edirik, ancaq
rejissorlar bizdən belə tələb edirlər. Dublyajda ümumi qəbul olunmuş ədəbi dil
normalarından istifadə edilməlidir. Amma rejissor onlardan tələb edir ki,
vurğunu bura vur. Həmin səhvlər rejissordan qaynaqlanır, aktyordan yox.
– Pedaqoqlar deyirlər ki, il ötdükdə intellektual və yaradıcılıq
baxımından daha zəif gənclər yetişir. Bu da gələcəyimizi sual altında qoyur. 39
ilin pedaqoqu olaraq bu fikirlərlə razısınızmı?
– Müasir zəmanədir. Nə
dəyişmir ki? Düzdür, bugünkü gənclərin həyata baxışı, düşüncə tərzi dəyişib.
Misal üçün, gənclər kitab oxumaq istəmirlər. Çox az tələbələr kitabları sevir. Dediklərinə
görə, vaxtları yoxdur. Ancaq baxırsan ki, bütün günü internetdədirlər. İnternetdən
elə mətnlər tapıb gətirirlər ki, onların bir çoxunda bağışlanmaz səhvlər
mövcuddur. Nə yaxşı ki, universitetimizin kitabxanası var.
– İndi sosial şəbəkələr də o qədər artıb ki, gənclərin əllərindən
telefon düşmür. Hətta məclisdə belə canlı ünsiyyət qurmaq əvəzinə sosial şəbəkə
vasitəsi ilə danışırlar. Bu da tələbələrin nitq mədəniyyətinin inkişafdan
qalmasına gətirib çıxarır.
– Biz tələbə olanda III-IV
kurs tələbələri qəzet, teatr jurnalları oxuyurdular. Teatr jurnalında çap
olunan məqalələri müzakirə, təhlil edirdilər. Elə peşəkar şəkildə təhlil
edirdilər ki, heç indiki bəzi teatrşünaslardan o fikirləri eşitmirik. İndiki
gəncləri biz yönləndirməsək, onlar oxumaq istəməzlər. Hər şeyi internetdən
öyrənməyə daha çox üstünlük verirlər. İnternetin yaxşı cəhətləri çoxdur, ancaq
pis tərəfləri də var. Xəbəri oxuyarkən elə reklamlar, spamlar gəlir ki, mən
özüm onlara baxanda utanıram. Bu cavandır axı, belə şeylər onu pozur, başqa tərəfə
yönəldir. Belə şey olar? İnternetin əleyhinə deyiləm, ancaq ondan ağıllı istifadə
etmək lazımdır. Bu, təkcə gənclərə aid olan bir xəstəlik deyil. Gündəlik
nəqliyyat vasitələrindən istifadə edəndə
böyüklü-kiçikli hər kəsin əlində bir telefon var. Bu qədər də olmaz axı...
Xəyalə Rəis
Teatrşünas
